مقصر مرگ «آیقیز» کیست؟

ر. اجانلی

13 آبان 1393

یک دختر جوان ترکمن که ما او را آیقیز می نامیم ولی در واقع نام اصلی او چیز دیگری است، مثل بسیاری از همسالان خود دختری پر شور و با انرژی بود. اما این شور و انرژی که می توانست منبع سازندگی و آفرینش و خدمت به جامعه باشد به یک باره به شکلی تراژیک و غم انگیز از صحنه زندگی کنار رفت. چگونگی ماجرا به این شکل است که:
روزی آیقیز  با موبایل خود سرگرم صحبت با "دوست پسر" خود بود که پدرش از راه می رسد و متوجه صحبت او با پسر "غریبه" می شود. پدر بعد از بد و بیراه و توهین فراوان و تنبیه بدنی دخترش گوشی را از آیقیز می گیرد. روح نازک دختر جوان تحمل آن همه توهین و تحقیر روانی و فیزیکی از سوی پدرش را تاب نمی آورد و همان شب اقدام به خودکشی می کند. متأسفانه در این اقدام آیقیز جانش را از دست می دهد و خانواده و دوستانش را به سوگ می نشاند. می گويند که « انسان در لحظه مرگ درست مانند يک فيلم که بازيگرش خود اوست، تمام جزئيات زندگی‌ا‌ش درجلو چشمانش مجسم می‌شود ، حتی خاطراتی را ‌که سال‌هاست فراموش کرده مجدداً بخاطر می آورد. چهرها، مناظر و ‌دشتها، عطرگياهان و گل‌ها همه درلحظه مرگ از مغز ‌و مشام او می‌گذرند.» لابد آیقیز نیز چنین صحنه هایی را قبل از مرگش باید دیده باشد.
اما پرسش این است که چرا آیقیز دست به خودکشی زد؟ آیا این اقدام آخرین راه حل باقی مانده پیش روی او بود؟ اطرافیان او، دوستان و معلمین او تا چه حد از وضع روحی و روانی او مطلع بودند؟ آیا آیقیز به یک باره دچار روان پریشانی شد و به ناامیدی کامل رسید و تصمیم به خود کشی گرفت، و یا این که او از قبل به دلایل گوناگون از جمله روابط سنتی حاکم بر خانواده دچار مشکلات روانی شده بود؟ یافتن پاسخ درست به این پرسش ها ضرور و در عین حال بسیار دشوار است.
آن چه که روشن به نظر می رسد اقدام آیقیز، اقدامی هر چند نادرست ولی عملی اعتراضی بود. اعتراض به روابط سنتی و مردسالارانه حاکم بر خانواده و جامعه ترکمن.
ذهن ساده اندیش بلافاصله پدر آیقیز را مقصر خواهد شناخت. و ذهن تقدس گرا و مذهبی؛ آیقیز را محکوم خواهد کرد و اضافه خواهد کرد که خودکشی در اسلام گناهی کبیره است. آیا برخورد های این چنانی به پدیده پاسخ درست به مسئله است؟ واقعیت این است که نمونه های آیقیز در تورکمن صحرا و گلستان کم نیستند. ریشه یابی و کمک به حل این پدیده و معضل اجتماعی در وهله نخست وظیفه کارشناسان و مسئولان امور است.
طبق آمارموجود سالانه یک میلیون نفر در جهان به دلایل مختلف و به شیوه های گوناگون دست به خودکشی می زنند. طبعا خود کشی به عنوان یک معضل اجتماعی در هر جامعه ای علل و عوامل خود را دارد. ما باید آن چه را که به ما و جامعه ترکمن ها مربوط می شود مورد توجه قرار دهیم.
آنچه که مسلم است جامعه ترکمن ها طی دهه های اخیر دستخوش تغییرات کیفی و کمی زیادی شده است. این تغییرات ساختار های سنتی اجتماعی و اخلاقی را نیز در بر گرفته است. نیروهای سنتی و افکار محافظه کار ترکمن تلاش می کنند به شدت در مقابل تغییرات ایستادگی کرده و راه تغییرات را سد کنند. از سوی دیگر به ویژه نسل جوان با روند تغییرات همسویی نشان داده و در صدد آفرینش مناسبات جدیدی در شئون اجتماعی است. اما هنوز قدرت و شرایط بوجود آوردن چنین روابطی را فراهم نکرده اند. در واقع روابط سنتی کهنه تا حدود زیادی شالوده اش لرزان شده ولی چیز مناسبی هم جایگزین آن نشده است. عوارض چنین شرایطی بر بخشی از جوانان تشدید فشار و در نتیجه بوجود آوردن اختلالات روانی در آن ها است. آیقیز یکی از جوانانی است که قربانی این وضعیت شد.
آوریل 2014