یکصد و بیست وپنج سال از تجزیه سرزمین و ملت ترکمن گذشت

تاریخ هر ملتی سرشار از حوادث ریز و درشت، بزرگ و کوچک است که در حافظه آن ملت به ثبت رسیده است. حوادث بزرگ و مهم تاثیرات معینی در زندگی یک ملت میگذارد. اما بعضی از رویدادها تاثیری سرنوشت ساز و تاریخی در حیات ، موجودیت و آینده یک ملت بر جای می گذارد. از آنجمله است قرارداد ننگین آخال که در نهم دسامبر 1881 بسته شد.
تا آن تاریخ ترکمن ها به لحاظ حقوقی مثل بسیاری از ملل دیگر در سرزمینی واحد و به عنوان یک ملت یکپارچه شناخته می شدند. اما بازی تاریخ توسط قدرتمداران جهانی که سودای فتح سرزمین های جدید و به انقیاد کشیدن مردمان ضعیف را در رأس سیاست خود نهاده بودند، سرنوشت دیگری برای ملت ترکمن رقم زد.
روسیه تزاری به عنوان یکی از قدرت های استعماری جهان در آن دوران، در پی اهداف توسعه طلبانه خود و راهگشایی بسوی ایران، افغانستان و هندوستان در سال 1876 بسوی آسیای میانه لشکر کشی خود را آغاز کرد.


زمانی که سپاه توسعه طلب تزاری به مرزهای سرزمین ترکمن رسید به ترکمن ها پیغام داد که به حاکمیت تزاری کردن نهند و به میل خود به "رعایای خوشبخت حکومت روسیه مقتدر وثروتمند روسیه تزاری تبدیل گردند."
ترکمن ها این پیشنهاد را اسارت آور تلقی کرده و آن را مردود شناختند. و در مقابل پیشنهاد نمودند که حاضرند با دولت تزاری هرگونه روابط تجاری که بسود طرفین باشد، برقرار کنند و حتی امنیت کاروان های تجاری روسیه به ایران و افغانستن را نیز در سرزمین خودشان تضمین نمایند. اما این پیشنهاد صلح جویانه بود تزار که سودای توسعه طلبی و جهانگشایی داشت، نبود. و از آنجا که مقدمات یورش و غصب قلدرمنشانه سرزمین ترکمن از قبل تدارک دیده شده بود، تهاجم آغاز گردید و جنگی نابرابر میان ارتش متجاوز تزاری و نیروهای مدافع ترکمن درگرفت که سه سال ادامه یافت.

جنگ با تبانی استعمار انگلیس و حکومت قاجار با روسیه تزاری به زیان ترکمن ها پایان گرفت. بطوری که در سال 1881 در یک نبرد تاریخی در قلعه "گوک دپه" جنگ با شکست ترکمن ها پایان یافت.

در پی این شکست ترکمن ها، ارتش متجاوز روسیه به جنایات بیشرمانه ای می زند، طوری که "مسکین قلیچ" شاعر و نوئسنده ترکمن آن را به آخر زمان تشبیه کرده است. "عرصات قوپدی بوگون مومن لاره آخرزمان"

بدنبال این تجاوز و جنایت تاریخی علیه ملت ترکمن، در نهم دسامبر 1881 میان حکومت ایران و دولت روسیه قراردادی بسته می شود که معروف به قرارداد "آخال" است. طبق این قرارداد سرزمین یکپارچه و واحد ترکمن تجزیه می گردد. طبق این قراراد ننگین نه فقط سرزمین، بلکه خانواده ها ایل و تبار ترکمن به جدایی اجبلری از عزیزان خود می شوند.
زن از شوهر، فرزند از پدر یا مادر، دوست از یار جدا افتادند و ملتی یه تجزیه کشیده شد.


ر.الف.جانلی




برای اطلاع مبسوط و جامع در باره حوادث تاریخی 1876/1881 به کتاب " ترکمن ها در عصر امپریالیسم" اثر محمت سارای ترجمه قدیروردی رجایی.
برای اطلاع فشرده می توانید به کتاب "مقدمه ای بر پبشیه تاریخی ترکمن ها" تألیف گنبد دردی اعظمی راد مراجعه نمایید.